Διατροφική Αξία του Ψωμιού Ζέας: Θρεπτικά Συστατικά, Οφέλη και Σύγκριση με Άλλα Ψωμιά

Τι είναι η ζέα και το ψωμί ζέας;

Η ζέα (ή ζειά) είναι ένα δημητριακό που υπήρξε βασικό στοιχείο της διατροφής σε αρχαίους πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένων των αρχαίων Ελλήνων. Σήμερα, όταν αναφερόμαστε στη ζέα εννοούμε το δίκοκκο σιτάρι, ένα αρχαίο είδος σιταριού από το οποίο φτιάχνεται αλεύρι κατάλληλο για ψωμί, ζυμαρικά και άλλα προϊόντα. Αν και ιστορικά η ταυτότητα της ζέας συγχέεται με άλλα δημητριακά, η σύγχρονη ζέα είναι ουσιαστικά μια παραδοσιακή ποικιλία σιταριού που έχει επανέλθει στο προσκήνιο λόγω της θρεπτικής της αξίας και της αντοχής της σε χαμηλής ποιότητας εδάφη και χαμηλή χρήση λιπασμάτων.

Το ψωμί ζέας παρασκευάζεται συνήθως από αλεύρι ολικής άλεσης ζέας, κάτι που σημαίνει ότι χρησιμοποιείται ολόκληρος ο κόκκος – το πίτουρο (φλοιός), το ενδόσπερμα και το φύτρο. Ως εκ τούτου, το ψωμί ζέας είναι συνήθως ολικής αλέσεως, διατηρώντας όλα τα θρεπτικά συστατικά του σπόρου. Η σύσταση του θυμίζει άλλα ψωμιά ολικής, με σκούρο χρώμα και ελαφρώς πιο συνεκτική υφή (καθώς η γλουτένη της ζέας είναι λιγότερο ελαστική). Πολλοί καταναλωτές περιγράφουν τη γεύση του ως πιο πλούσια και «γεμάτη» σε σχέση με το κοινό ψωμί.

Βασικά θρεπτικά συστατικά του ψωμιού ζέας

Το ψωμί ζέας ξεχωρίζει για τον πλούτο θρεπτικών συστατικών του, αν και η συνολική θρεπτική αξία του μοιάζει με αυτή του κοινού σταριού, με μερικές αξιοσημείωτες διαφορές. Ας δούμε τι μας δίνει περίπου μια ποσότητα 100 γραμμαρίων ψωμιού ζέας:

• Θερμίδες: Περίπου 347 kcal ανά 100g, τιμή παρόμοια με άλλα είδη ψωμιού. Το ψωμί, όντας αμυλούχο τρόφιμο, δίνει ενέργεια που πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης δίαιτας.
• Υδατάνθρακες: Γύρω στα 60g ανά 100g, κυρίως με τη μορφή σύνθετων υδατανθράκων (άμυλο). Αυτοί οι υδατάνθρακες αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας.
• Πρωτεΐνες: Περίπου 12–13g πρωτεΐνης στα 100g ψωμιού ζέας. Η περιεκτικότητα αυτή είναι ελαφρώς υψηλότερη από ορισμένα άλλα δημητριακά. Μάλιστα, η ζέα περιέχει υψηλότερα επίπεδα του απαραίτητου αμινοξέος λυσίνη, βελτιώνοντας ελαφρά την ποιότητα της πρωτεΐνης της συγκριτικά με το κοινό σιτάρι. Αν και καμία φυτική πρωτεΐνη δημητριακού δεν θεωρείται από μόνη της «πλήρης» σε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, η μεγαλύτερη ποσότητα λυσίνης στη ζέα είναι ένα θετικό στοιχείο.
• Λιπαρά: Χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, περίπου 2–3g στα 100g. Η ζέα έχει λιγότερα κορεσμένα λιπαρά και σχετικά περισσότερα μονοακόρεστα λιπαρά συγκριτικά με το σύγχρονο σιτάρι. Βέβαια, η συνολική ποσότητα λίπους είναι μικρή, αλλά η αναλογία λιπαρών οξέων δείχνει μια τάση προς τα πιο υγιεινά λιπαρά.
• Φυτικές Ίνες: Γύρω στα 6–7g φυτικών ινών ανά 100g ψωμιού ζέας, τιμή αρκετά υψηλή χάρη στην ολική άλεση. Η ζέα ως κόκκος θεωρείται σχεδόν διπλάσια σε περιεκτικότητα φυτικών ινών σε σύγκριση με άλλες ποικιλίες σιτηρών. Οι φυτικές ίνες συμβάλλουν στην υγεία του εντέρου και στην επιβράδυνση της απορρόφησης των σακχάρων (βλ. και παρακάτω οφέλη).
• Βιταμίνες και Ιχνοστοιχεία: Ως ψωμί ολικής αλέσεως, το ψωμί ζέας διατηρεί σημαντικές ποσότητες βιταμινών του συμπλέγματος Β (όπως θειαμίνη, νιασίνη, Β6, φυλλικό οξύ) και αντιοξειδωτικών από το πίτουρο και το φύτρο. Επίσης, περιέχει αξιοσημείωτες ποσότητες ιχνοστοιχείων όπως μαγνήσιο, ψευδάργυρο, σίδηρο και φώσφορο. Ιδιαίτερα το μαγνήσιο φαίνεται να βρίσκεται σε μεγαλύτερη ποσότητα στη ζέα σε σύγκριση με το κοινό σιτάρι. Τα στοιχεία αυτά παίζουν ρόλο σε πολυάριθμες λειτουργίες: το μαγνήσιο συμβάλλει στη σωστή λειτουργία μυών και νεύρων, ο ψευδάργυρος ενισχύει το ανοσοποιητικό, ενώ ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την αιμοσφαιρίνη. Επιπλέον, η ζέα περιέχει καροτενοειδή (π.χ. λουτεΐνη) που της δίνουν ελαφρώς κιτρινωπή απόχρωση και δρουν ως αντιοξειδωτικά.

Συνολικά, το ψωμί ζέας προσφέρει ένα θρεπτικό προφίλ ανάλογο με τα άλλα ψωμιά ολικής αλέσεως, προσδίδοντας υδατάνθρακες για ενέργεια, φυτικές ίνες για καλή πέψη, πρωτεΐνη και ένα μείγμα βιταμινών και μετάλλων απαραίτητων για τον οργανισμό. Ας δούμε τώρα πώς αυτά τα θρεπτικά στοιχεία μεταφράζονται σε οφέλη για την υγεία.

Πιθανά οφέλη για την υγεία από το ψωμί ζέας

Το ψωμί ζέας, ως ολικής αλέσεως δημητριακό, εντάσσεται στις τροφές που θεωρούνται ευεργετικές για την υγεία όταν καταναλώνονται στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής. Αν και η ζέα έχει αποκτήσει φήμη “υπερτροφής” σε μερικούς κύκλους, θα εξετάσουμε με απλά λόγια ποια οφέλη στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα και ποια είναι ίσως υπερβολικές προσδοκίες.

• Υγεία του πεπτικού συστήματος: Το ψωμί ζέας είναι πλούσιο σε διαιτητικές ίνες, οι οποίες προάγουν την καλή λειτουργία του εντέρου. Η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών βοηθά στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας και συμβάλλει σε ένα υγιές μικροβίωμα του εντέρου, καθώς οι φυτικές ίνες (και το ανθεκτικό άμυλο που περιέχει η ζέα) λειτουργούν ως πρεβιοτικά – τροφή για τα ωφέλιμα βακτήρια. Έτσι, η κατανάλωση ψωμιού ζέας μπορεί να βελτιώσει τη πέψη και να συνεισφέρει σε καλύτερη υγεία του πεπτικού σωλήνα. Επιπλέον, ορισμένοι άνθρωποι αναφέρουν ότι η ζέα είναι πιο εύπεπτη συγκριτικά με το κοινό σιτάρι. Η πιο χαμηλή περιεκτικότητα της ζέας σε γλουτένη και η διαφορετική δομή της (λιγότερο ελαστική) μπορεί να καθιστούν το ζυμωμένο ψωμί ζέας πιο ανεκτό σε άτομα με ήπια ευαισθησία, αν και αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικό.
• Έλεγχος του σακχάρου στο αίμα: Χάρη στην υψηλή περιεκτικότητα φυτικών ινών και στο ότι πρόκειται για πλήρες δημητριακό, το ψωμί ζέας έχει την τάση να απορροφάται πιο αργά από τον οργανισμό. Αυτή η πιο βραδεία πέψη μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή απότομων αυξομειώσεων του σακχάρου στο αίμα (χαμηλότερος γλυκαιμικός δείκτης). Πράγματι, μελέτες αναφέρουν ότι τα προϊόντα από δίκοκκο σιτάρι μπορούν να έχουν χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη, κάτι που τα καθιστά ιδιαίτερα ωφέλιμα στη διατροφή ατόμων με διαβήτη. Με απλά λόγια, το ψωμί ζέας μπορεί να “κρατά” το σάκχαρο σε πιο σταθερά επίπεδα μετά το γεύμα συγκριτικά με το λευκό ψωμί, το οποίο προκαλεί πιο απότομη άνοδο. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι όχι όλες οι έρευνες συμφωνούν απόλυτα ως προς το πλεονέκτημα αυτό. Κάποιες πηγές αναφέρουν πως ο γλυκαιμικός δείκτης του ψωμιού ζέας δεν διαφέρει σημαντικά από εκείνον του κοινού σταρένιου ψωμιού ολικής αλέσεως. Εν τέλει, το θετικό αντίκτυπο στη ρύθμιση του σακχάρου προκύπτει κυρίως από το γεγονός ότι πρόκειται για ψωμί ολικής αλέσεως (πλούσιο σε ίνες), παρά από κάποια “μαγική” ιδιότητα της ζέας συγκεκριμένα.
• Καλή καρδιαγγειακή υγεία: Η τακτική κατανάλωση δημητριακών ολικής αλέσεως, στα οποία ανήκει και το ψωμί ζέας, έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Οι φυτικές ίνες της ζέας μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χοληστερόλης, δεσμεύοντας μέρος της στο έντερο. Επίσης, το γεγονός ότι η ζέα έχει μονοακόρεστα λιπαρά (υγιεινά λίπη) και λιγότερα κορεσμένα, την καθιστά ακόμη πιο φιλική για την καρδιά. Επιπλέον, το μαγνήσιο και το κάλιο που περιέχει συμβάλλουν στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Συνολικά, εντάσσοντας ψωμί ζέας (και γενικά ολικής άλεσης ψωμί) στη διατροφή, εντάσσουμε στοιχεία που βοηθούν στη πρόληψη χρόνιων νοσημάτων όπως οι καρδιοπάθειες.
• Πρόσληψη απαραίτητων θρεπτικών συστατικών: Όπως αναφέρθηκε, το ψωμί ζέας είναι καλή πηγή διαφόρων βιταμινών και μετάλλων. Για παράδειγμα, το μαγνήσιο συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία του μεταβολισμού και η χολίνη (θρεπτική ουσία που απαντάται στη ζέα σε μεγαλύτερη ποσότητα απ’ ό,τι στο κοινό σιτάρι) παίζει ρόλο στη λειτουργία του ήπατος και την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Επίσης, η ζέα παρέχει ψευδάργυρο και σίδηρο που ενισχύουν το ανοσοποιητικό και προλαμβάνουν την αναιμία, αντίστοιχα. Αν και αυτά τα συστατικά βρίσκονται και σε άλλα δημητριακά ολικής αλέσεως, η ζέα μπορεί να εμπλουτίσει περαιτέρω τη δίαιτα κάποιου που θέλει ποικιλία πηγών θρεπτικών ουσιών.
• Αντιοξειδωτική δράση: Ενδιαφέρον παρουσιάζουν μελέτες που εξέτασαν τις αντιοξειδωτικές ουσίες στα αρχαία δημητριακά. Έρευνα σύγκρισης διαπίστωσε ότι το δίκοκκο σιτάρι (ζέα) έχει υψηλότερη αντιοξειδωτική ικανότητα σε σχέση με το κοινό σιτάρι. Αυτό σημαίνει ότι οι κόκκοι ζέας περιέχουν πολλά αντιοξειδωτικά (όπως πολυφαινόλες, καροτενοειδή κ.α.) που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες. Τα αντιοξειδωτικά δρουν προστατευτικά ενάντια στο λεγόμενο οξειδωτικό στρες, το οποίο όταν είναι αυξημένο συνδέεται με χρόνια νοσήματα (π.χ. κάποιες μορφές καρκίνου, καρδιοπάθειες). Έτσι, η μεγαλύτερη περιεκτικότητα της ζέας σε αντιοξειδωτικές ουσίες μπορεί να προσφέρει επιπλέον όφελος και προστασία έναντι τέτοιων παθήσεων. Βέβαια, πρέπει να θυμόμαστε πως η συνολική διατροφή και ο τρόπος ζωής καθορίζουν τον κίνδυνο αυτών των ασθενειών, όχι ένα μόνο τρόφιμο.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, μολονότι η ζέα έχει αυτά τα θετικά στοιχεία, τα οφέλη της δεν έχουν μελετηθεί εκτενώς σε κλινικές έρευνες. Πολλά από τα ευεργετικά αποτελέσματα που αναφέραμε (καλύτερος γλυκαιμικός έλεγχος, καρδιοπροστασία κ.λπ.) προέρχονται από τη γενικότερη γνώση για τα προϊόντα ολικής άλεσης και από περιορισμένες μελέτες σε αρχαία δημητριακά. Με άλλα λόγια, το ψωμί ζέας μοιράζεται παρόμοια οφέλη με κάθε ψωμί ολικής αλέσεως. Δεν είναι κάποιο “θαυματουργό” τρόφιμο που από μόνο του θεραπεύει – και πρέπει να αντιμετωπίζεται στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής.

Προσοχή στους υπερβολικούς ισχυρισμούς: Έχουν ακουστεί κατά καιρούς διάφοροι ισχυρισμοί ότι η ζέα προλαμβάνει καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο, βοηθά δραστικά στο αδυνάτισμα ή καταπολεμά κάθε φλεγμονή. Αυτές οι “θαυματουργές” ιδιότητες δεν τεκμηριώνονται επιστημονικά. Μέχρι στιγμής, οι έρευνες δεν υποστηρίζουν ότι η ζέα παρέχει μοναδικά οφέλη υπερβαίνοντας άλλα αντίστοιχα δημητριακά. Επομένως, πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί με τέτοιους ισχυρισμούς και να βασιζόμαστε σε έγκυρα δεδομένα.

• Η ζέα και η γλουτένη: Τέλος, ένα συχνό ερώτημα είναι αν το ψωμί ζέας περιέχει γλουτένη και κατά πόσο είναι κατάλληλο για όσους έχουν δυσανεξία. Η ζέα, ως είδος σιταριού, περιέχει γλουτένη – απλώς η ποσότητά της είναι λίγο χαμηλότερη από του κοινού σιταριού. Αυτό σημαίνει ότι δεν ενδείκνυται για άτομα με κοιλιοκάκη ή σοβαρή δυσανεξία στη γλουτένη, καθώς μπορεί να προκαλέσει αντίδραση όπως κάθε προϊόν σίτου. Για άτομα με ήπια ευαισθησία στη γλουτένη (όχι αυτοάνοση), ορισμένοι αναφέρουν καλύτερη ανοχή στη ζέα, ίσως λόγω της διαφορετικής σύστασης της γλουτένης της. Ωστόσο, αυτή η ανοχή διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και δεν υπάρχει εγγύηση – σε τέτοιες περιπτώσεις, δοκιμάζεται με προσοχή και πάντα σε συνεννόηση με επαγγελματία υγείας.

Σύγκριση ψωμιού ζέας με άλλα είδη ψωμιού

Πώς στέκεται το ψωμί ζέας απέναντι στα άλλα δημοφιλή είδη ψωμιού;

• Σε σύγκριση με το λευκό ψωμί (από επεξεργασμένο σταρένιο αλεύρι): Εδώ το ψωμί ζέας υπερέχει ξεκάθαρα σε διατροφική αξία. Το λευκό ψωμί παρασκευάζεται από επεξεργασμένο αλεύρι σταριού, απ’ όπου έχει αφαιρεθεί ο φλοιός και το φύτρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χάνει τις περισσότερες φυτικές ίνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και ιχνοστοιχεία. Αντίθετα, το ψωμί ζέας (ολικής αλέσεως) διατηρεί όλα αυτά τα συστατικά. Για παράδειγμα, 100g λευκού ψωμιού παρέχουν συνήθως μόνο ~2-3g φυτικών ινών, ενώ το ψωμί ζέας γύρω στα 6-7g. Περισσότερες ίνες σημαίνει μεγαλύτερη αίσθηση κορεσμού και πιο σταδιακή απελευθέρωση γλυκόζης στο αίμα, κάτι που βοηθά στη διαχείριση της πείνας και των επιπέδων ενέργειας. Επιπλέον, το ψωμί ζέας προσφέρει περισσότερα μικροθρεπτικά συστατικά όπως μαγνήσιο και ψευδάργυρο, έναντι του “φτωχού” λευκού ψωμιού. Άρα, για την υγεία της καρδιάς, τον έλεγχο του σακχάρου και τη συνολική θρέψη, η ζέα (και κάθε ψωμί ολικής) είναι ανώτερη επιλογή από το λευκό ψωμί. Το μόνο ίσως πλεονέκτημα του λευκού ψωμιού είναι η πιο απαλή υφή και ουδέτερη γεύση, που όμως δεν αντισταθμίζουν τη διατροφική του υστέρηση.
• Σε σύγκριση με το ψωμί ολικής αλέσεως από στάρι: Το ψωμί ολικής αλέσεως σταριού (π.χ. από κοινό σιτάρι) είναι ο πιο άμεσος «ανταγωνιστής» του ψωμιού ζέας, καθώς και τα δύο είναι πλήρη δημητριακά. Κοινά σημεία: Και τα δύο προσφέρουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, παρόμοιες θερμίδες και συγκρίσιμες ποσότητες βιταμινών/μετάλλων. Έτσι, και τα δύο συμβάλλουν στην καλή πέψη, στον καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο και στην πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων, όπως περιγράψαμε. Οι διαφορές τους είναι σχετικά μικρές: Η ζέα τείνει να έχει ελαφρώς περισσότερη πρωτεΐνη συνολικά, καθώς και περισσότερη λυσίνη, μαγνήσιο και ίσως ψευδάργυρο. Πρόσφατες αναλύσεις έδειξαν ότι το δίκοκκο σιτάρι περιέχει περισσότερο μαγνήσιο, σίδηρο και ψευδάργυρο από το μαλακό σιτάρι, κάτι που το κάνει θρεπτικά πλούσιο. Επίσης, η ζέα περιέχει αντιοξειδωτικά σε υψηλότερα επίπεδα (όπως είδαμε, μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση). Από την άλλη, ορισμένες ποικιλίες σύγχρονου σταριού μπορεί να περιέχουν ακόμη περισσότερες φυτικές ίνες συγκεκριμένου τύπου (π.χ. αραβινοξυλάνες και β-γλυκάνες) σε σχέση με τη ζέα. Αυτό δείχνει ότι η ποιότητα του ψωμιού εξαρτάται πολύ από το πώς παράγεται και από την ποικιλία του σιτηρού. Σε γενικές γραμμές, το ψωμί ζέας και το ψωμί ολικής αλέσεως σταριού είναι και τα δύο εξαιρετικές επιλογές. Η ζέα ίσως προσφέρει ένα μικρό “συν” σε συγκεκριμένα θρεπτικά στοιχεία, ενώ το σταρένιο ολικής είναι επίσης άριστο και πιο εύκολα διαθέσιμο. Η επιλογή μπορεί να γίνει με βάση τη γεύση ή την περιεκτικότητα σε ένα στοιχείο που σας ενδιαφέρει (π.χ. αν θέλετε λίγο παραπάνω μαγνήσιο ή απλώς σας αρέσει η γεύση της ζέας).
• Σε σύγκριση με άλλα ψωμιά δημητριακών (πολύσπορα, σίκαλης κλπ.): Το ψωμί ζέας στέκεται επάξια δίπλα και σε άλλα «ειδικά» ψωμιά. Σε σχέση με το ψωμί σίκαλης, για παράδειγμα, έχει παρόμοια επίπεδα φυτικών ινών και λίγο περισσότερη πρωτεΐνη. Συγκριτικά με τα πολύσπορα ψωμιά, η θρεπτική του αξία εξαρτάται από το μείγμα σπόρων – πολλά πολύσπορα περιέχουν επίσης ζέα ή άλλα αρχαία δημητριακά. Γενικά, οποιοδήποτε ψωμί που είναι ολικής αλέσεως (είτε από ζέα, είτε από σιτάρι, σίκαλη, κτλ.) θα είναι διατροφικά ανώτερο από τα αντίστοιχα λευκά/επεξεργασμένα. Η ζέα απλώς προσφέρει μια εναλλακτική αρχαία ποικιλία σιταριού, με τα δικά της μικρά πλεονεκτήματα.

Συμπερασματικά

Το ψωμί ζέας αποτελεί μια θρεπτική και υγιεινή επιλογή ψωμιού, ειδικά για όσους προτιμούν τα προϊόντα ολικής αλέσεως. Προσφέρει όλα τα οφέλη των πλήρων δημητριακών – φυτικές ίνες για καλή πέψη, σταδιακή απελευθέρωση ενέργειας που βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου, πληθώρα βιταμινών και μετάλλων για τον οργανισμό. Επιπλέον, ξεχωρίζει ελαφρώς για την υψηλότερη περιεκτικότητα του σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά όπως η λυσίνη, το μαγνήσιο και τα αντιοξειδωτικά, συγκριτικά με το σύγχρονο σιτάρι.

Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε την πραγματικότητα από τον μύθο. Το ψωμί ζέας δεν είναι πανάκεια – δεν θα αποτρέψει μόνο του ασθένειες ούτε θα προκαλέσει μαγική απώλεια βάρους. Οι πιο εντυπωσιακές υγιεινές του ιδιότητες οφείλονται στο ότι είναι ολικής άλεσης δημητριακό, κάτι που μοιράζεται με πολλά άλλα ψωμιά ολικής. Επίσης, παραμένει ένα τρόφιμο με γλουτένη, οπότε δεν ενδείκνυται για όσους πρέπει να την αποφεύγουν αυστηρά.

Σε ένα ισορροπημένο διατροφολόγιο, το ψωμί ζέας μπορεί να έχει τη θέση του ως μέρος μιας υγιεινής διατροφής. Εάν σας αρέσει η γεύση του και η υφή του, είναι σίγουρα μια καλή εναλλακτική του κοινού ψωμιού, προσφέροντάς σας ποικιλία και θρεπτικά οφέλη. Θυμηθείτε απλώς να το καταναλώνετε με μέτρο (όπως και κάθε είδος ψωμιού) και να το συνδυάζετε με άλλες θρεπτικές τροφές. Με τη γνώση των πραγματικών του χαρακτηριστικών, μπορείτε να απολαύσετε το ψωμί ζέας γνωρίζοντας τι σας προσφέρει, χωρίς υπερβολικές προσδοκίες αλλά με τη σιγουριά ότι τροφοδοτείτε το σώμα σας με ποιοτικά συστατικά.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

• Dhanavath, S., & Prasada Rao, U. J. S. (2017). Nutritional and Nutraceutical Properties of Triticum dicoccum Wheat and Its Health Benefits: An Overview. Journal of Food Science, 82(10), 2243–2250. https://doi.org/10.1111/1750-3841.13844
• Kissing Kucek, L., Veenstra, L. D., Amnuaycheewa, P., & Sorrells, M. E. (2017). Evaluation of wheat and emmer varieties for artisanal baking, pasta making, and sensory quality. Journal of Cereal Science, 74, 19–27. https://doi.org/10.1016/j.jcs.2017.01.016
• Lachman, J., Orsák, M., Pivec, V., & Jírů, K. (2012). Antioxidant activity of grain of einkorn (Triticum monococcum L.), emmer (Triticum dicoccum Schuebl [Schrank]) and spring wheat (Triticum aestivum L.) varieties. Plant, Soil and Environment, 58(1), 15–21. https://doi.org/10.17221/300/2011-pse
• Yenagi, N. B., Hanchinal, R. R., Patil, C. S., Koppikar, V., & Halagi, M. (2001). Glycemic and lipidemic response to dicoccum wheat (Triticum dicoccum) in the diet of diabetic patients. Journal of Human Ecology, 12(3), 223–226.
• Gabriele, M., Arouna, N., Árvay, J., Longo, V., & Pucci, L. (2023). Sourdough fermentation improves the antioxidant, antihypertensive, and anti-inflammatory properties of Triticum dicoccum. International Journal of Molecular Sciences, 24(7), 6283. https://doi.org/10.3390/ijms24076283