O όρος σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) περιγράφει μια ομάδα μεταβολικών διαταραχών με κύριο χαρακτηριστικό τη χρόνια υπεργλυκαιμία. Αιτία είναι είτε η διαταραγμένη έκκριση ινσουλίνης, είτε η διαταραγμένη δράση της ινσουλίνης, είτε συχνά και τα δύο.
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και μειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, αυξάνοντας το ρυθμό πρόσληψης και χρήσης της γλυκόζης από τα περισσότερα κύτταρα του σώματος . Όταν το σώμα δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή όταν τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται στην ινσουλίνη, τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα αυξάνονται, προκαλώντας υπεργλυκαιμία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατηγοριοποιεί το σακχαρώδη διαβήτη στους εξής τύπους:
- Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔτ1),
- Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2),
- Σακχαρώδη διαβήτη κύησης,
- Άλλους ειδικούς τύπους σακχαρώδη διαβήτη.
Ο διαβήτης τύπου 2 είναι ο πιο κοινός τύπος διαβήτη, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 90% του συνόλου του διαβήτη. Γενικά χαρακτηρίζεται από αντίσταση στην ινσουλίνη, όπου το σώμα δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην ινσουλίνη. Επειδή η ινσουλίνη δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά, τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα συνεχίζουν να αυξάνονται, απελευθερώνοντας περισσότερη ινσουλίνη.
Ο διαβήτης τύπου 2 διαγιγνώσκεται συχνότερα σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά εμφανίζεται όλο και περισσότερο σε παιδιά, εφήβους και νεότερους ενήλικες λόγω αυξανόμενων επιπέδων παχυσαρκίας, σωματικής αδράνειας και κακής διατροφής.
Επιδημιολογικά δεδομένα του σακχαρώδους διαβήτη
Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη (International Diabetes Federation, IDF) ο ΣΔ αποτελεί μία από τις διαταραχές υγείας με τους ταχύτερους ρυθμούς αύξησης κατά τον 21ο αιώνα. Το 2021 υπολογίζεται ότι 537 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν διαβήτη ενώ αυτός ο αριθμός προβλέπεται να αυξηθεί και άλλο, προκαλώντας μια παγκόσμια αύξηση 46%.
Ποια είναι τα συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2
Τα συμπτώματα του διαβήτη τύπου 2 περιλαμβάνουν:
- Υπερβολική δίψα και ξηροστομία
- Συχνοουρία
- Έλλειψη ενέργειας, κούραση
- Αργή επούλωση πληγών
- Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις στο δέρμα
- Θολή όραση
- Μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα σε χέρια και πόδια.
Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή να λείπουν και έτσι τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 μπορεί να ζήσουν αρκετά χρόνια με την πάθηση πριν διαγνωστούν.
Ποιοι παράγοντες αποτελούν κίνδυνο για την εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2
Ο ΣΔτ2 οφείλεται σε συνδυασμό και αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Εξ αυτών, οι περιβαλλοντικοί είναι τροποποιήσιμοι παράγοντες και σ’ αυτούς στοχεύουν τα μέτρα πρόληψης.
- Οι διάφοροι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου που έχουν συσχετιστεί με τον διαβήτη τύπου 2 περιλαμβάνουν:
- Υπερβολικό βάρος/παχυσαρκία
- Ανθυγιεινή διατροφή
- Φυσική αδράνεια/ καθιστική ζωή
- Υψηλή πίεση του αίματος
- Κάπνισμα
Πώς μπορώ να προλάβω την εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2. Η μεγαλύτερη επιρροή είναι οι συμπεριφορές εκείνες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής. Συνεπή στοιχεία δείχνουν ότι ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί να προληφθεί μέσω της υγιεινής διατροφής και της τακτικής σωματικής δραστηριότητας .
Μια υγιεινή διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Τη μείωση της ποσότητας των θερμίδων στη περίπτωση παχυσαρκίας,
- Κατανάλωση ακόρεστων (καλών) λιπαρών (π.χ. αβοκάντο, ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο και φυτικά έλαια),
- Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών,
- Κατανάλωση δημητριακά ολικής αλέσεως.
Μια υγιεινή διατροφή θα πρέπει να περιορίζει:
- Την κατανάλωση των κορεσμένων (κακών) λιπαρών (π.χ. κρέμα, βούτυρο)
- Την κατανάλωσης υπερβολικού αλκοόλ,
- Την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων πρόσθετης ζάχαρης,
- Την κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφών (δημητριακά, κρέας).
Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα υπό έλεγχο. Είναι πιο αποτελεσματικό όταν περιλαμβάνει συνδυασμό αερόβιας (π.χ. τζόκινγκ, κολύμπι, ποδηλασία) άσκησης και προπόνησης με αντιστάσεις, καθώς και μείωση του χρόνου αδράνειας.
Τι δίαιτα πρέπει να ακολουθήσω στη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2
Η δίαιτα δεν είναι προκαθορισμένη και κοινή για όλα τα άτομα με ΣΔτ2, για αυτό η συμβολή του διαιτολόγου κρίνεται αναγκαία, ώστε να προσαρμόσει τη δίαιτα, με βάση τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του κάθε ατόμου. Η ενεργειακή πρόσληψη των ατόμων με ΣΔ πρέπει να καθορίζεται ανάλογα με το βασικό τους μεταβολισμό και το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας. Οι στόχοι της δίαιτας στην αντιμετώπιση του ΣΔ πρέπει να εξασφαλίζουν:
- Την κατάλληλη ενεργειακή πρόσληψη, για την επίτευξη και διατήρηση του επιθυμητού σωματικού βάρους,
- Την ιδανική επιλογή διατροφικού προτύπου ανάλογα με το ιατρικό ιστορικό του ατόμου με ΣΔ και τη συνύπαρξη άλλων παθολογικών καταστάσεων,
- Την επίτευξη εξατομικευμένων στόχων σε σχέση με τη γλυκαιμική ρύθμιση, την αρτηριακή πίεση και το λιπιδαιμικό προφίλ,
- Τη καθυστέρηση ή πρόληψη στην εμφάνιση των επιπλοκών του ΣΔ,
- Την κατάλληλη κατανομή και αριθμό των γευμάτων μέσα στην ημέρα ανάλογα με τη φαρμακευτική αγωγή.
Γιατί η άσκηση είναι σημαντική στη θεραπευτική αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2;
Η άσκηση συμβάλλει αποτελεσματικά στη ρύθμιση της γλυκόζης, τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου και τον έλεγχο του σωματικού βάρους, βελτιώνοντας συγχρόνως και την ποιότητα της ζωής.
- Συνιστάται άσκηση μέτριας έντασης, τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα. Αντί αυτής μπορεί να γίνεται έντονη άσκηση διάρκειας 75-90 λεπτών την εβδομάδα. Η άσκηση πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα, με μεσοδιαστήματα όχι πέρα των 2 ημερών χωρίς άσκηση.
- Τα άτομα με ΣΔ θα πρέπει να αποφεύγουν την καθιστική ζωή (τηλεόραση) και όταν είναι αναγκαία λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων (εργασία σε υπολογιστή) να έχουν τακτικά διαλείμματα.
Συγγραφή: Δανάη Μανάρα, Φοιτήτρια του τμήματος Επιστήμης Διατροφής & Διαιτολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Επιμέλεια: Πηνελόπη Δουβόγιαννη, Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). What is Diabetes? Centers for Disease Control and Prevention. Ανακτήθηκε από : https://www.cdc.gov/diabetes/basics/diabetes.html
- World Health Organization (WHO), 16 Σεπτεμβρίου 2022, ανακτήθηκε από: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
- Κατευθυντήριες Οδηγίες ΕΔΕ – HDA Guidelines (2023). Ανακτήθηκε από: https://www.ede.gr/%ce%ba%ce%b1%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%b8%cf%85%ce%bd%cf%84%ce%ae%cf%81%ce%b9%ce%b5%cf%82-%ce%bf%ce%b4%ce%b7%ce%b3%ce%af%ce%b5%cf%82-%ce%b5%ce%b4%ce%b5/
